William Morris

Zachowały się jego portrety rysowane przez Burne-Jonesa: 

jak miesza nową farbę na bazie barwników roślinnych, 

jak czyta swoim córkom. Krępy, rozczochrany facet 

z czerwoną twarzą, w małych okularkach, ze strzępiastą brodą: 

na wszystkich rysunkach sprawia wrażenie człowieka nadaktywnego, 

pełnego niewyczerpanych pokładów dobrej woli i prostoduszności. 

Jedno można powiedzieć z całą pewnością: proponowany przez 

Williama Morrisa model społeczeństwa nie miałby w sobie nic 

utopijnego, gdyby wszyscy ludzie byli podobni do Williama Morrisa.

Michel Houellebecq, Mapa i Terytorium

William Morris był kimś znacznie więcej niż designerem, 

był zagorzałym socjalistą, uczonym, tłumaczem i wydawcą, 

działaczem na rzecz ochrony środowiska, oraz pisarzem i poetą.

Jeśli chcemy poznać co Morris rozumie przez dobre wzornictwo 

wystarczy bliżej przyjrzeć się jego Red House w Bexleyheath 

 z nietynkowanej czerwonej cegły i wyraźnymi odniesieniami 

do średniowiecza. Dom został zaprojektowany przez 

Philipa Weeba, a ponieważ Morris nie mógł znaleźć 

w sklepach niczego co odpowiadało by jego koncepcjom 

wyglądu wnętrz, sam wraz z przyjaciółmi wykonał całe 

umeblowanie i aranżację. Co zainicjowało powstanie spółki 

„Morris, Marshall, Faulkner &Co” w 1861r. Firma przez lata 

zmieniała nazwy i właścicieli, najbardziej znana jest jako 

„Morris&Co”. Pod takim szyldem funkcjonuje zresztą do dziś.

Najbardziej znany jako projektant tkanin, tapet i dywanów, 

w których daje dowód swojego mistrzostwa w wykonywaniu 

desenii. Od lat sześćdziesiątych XIX wieku Morris koncentruje 

na kontroli nad ornamentem. W swoich pismach podkreśla,

 że ornament nie ma być prostą imitancją, że najpierw 

należy zastanowić się nad samym przedmiotem, nad tym 

co byłoby dla niego najbardziej stosowne i jak ornament 

może podkreślić jego funkcję.

Koncepcje Morrisa przyczyniły się do sformułowania 

idei nowoczesnego wzornictwa. Deseń należy traktować 

nie jako dodatkową wartość, wiążącą się ze statusem 

społecznym, ale jako nieodłączną cechę przedmiotu, 

która komunikuje użytkownikowi jego funkcję i specyfikę.

W 1891 roku zakłada drukarnię Kelmscott, w której stara się 

wskrzesić sztukę drukowania przy użyciu prasy ręcznej 

oraz przywrócić jakość osiąganą przez XV-wiecznych drukarzy. 

Publikacje wychodzące z tego zakładu charakteryzowały się

 integralnością zarówno zdobnictwa kroju pisma jak i całej strony. 

To tam powstaje jedna z najwybitniejszych publikacji ruchu 

Arts & Crafts „The Works of Geoffrey Chaucer”, zawiera 

ona 87  ilustracji wykonanych technika drzeworytu 

przez Edwarda Burne-Jonesa. Natomiast Morris zaprojektował 

specjalnie do niej krój pisma Chaucera w stylu średniowiecznym 

oraz bogato zdobione bordiury i inicjały. „Jeśli dożyjemy chwili, 

gdy ją skończymy , będzie jak kieszonkowa katedra” - mówił 

Burne-Jones. I została skończona po czterech latach pracy,

na kilka miesięcy przed śmiercią Morrisa, w październiku 1896 roku.

Ostatecznie Wiliam Morris zapisuje się w historii designu 

ze względu na radykalne uproszczenie i humanizacje wzornictwa. 

Brania pod uwagę wszystkich pól wytwarzania przedmiotu, 

także robotnika. Oraz potrzeby zrozumienia i zmodyfikowania 

form natury przy tworzeniu deseni.. Przecierał on szlaki 

do nowoczesnego rozumienia wzornictwa, które znalazło 

swój ostateczny wyraz w ruchu modernistycznym.

A jakby ktoś był zainteresowany to w Victoria and Albert Museum
można zakupić parasolkę z deseniem Morrisa.

J.

Ruchoma czcionka i Gutenberg

Jego metoda wyglądała jak następuje: wziął miękką glinę 

i wyciął w niej znaki (…) tak cienkie jak krawędź monety. 

Każdy znak stanowił osobną czcionkę. Wypalił je w ogniu, 

żeby stały się twarde. Uprzednio przygotował żelazną płytę, 

którą pokrył mieszaniną sosnowej żywicy, wosku i popiołu 

z papierem. Kiedy chciał drukować, wziął żelazną ramę 

i umieścił ją na płycie. Na tym ułożył ciasno czcionki. 

Gdy rama była pełna, całość tworzyła jedną solidną matrycę 

(…) Dla każdego znaku było kilka czcionek, a dla niektórych

najczęściej używanych 20 lub więcej. Trzeba było bowiem 

być przygotowanym na to, że jeden znak występował wiele 

razy na tej samej stronie. Gdy znaki nie były używane,

opatrywał je papierowymi etykietami i trzymał 

w drewnianych pudełkach.

R. Temple, Geniusz Chin

Zaczniemy od czcionki i to od razu tej ruchomej, 

a ta powstała w 1300 roku w Chinach, jej autorem 

był Bi Shenga (najprościej czcionka to: klocek drewniany

lub metalowy którego górna powierzchnia (oczko) jest 

uformowana tak by dawała w druku odbitkę litery 

lub znaku typograficznego).

W Europie przywitaliśmy ją dopiero w XV wieku 

i zanim nasunie nam się Pan Gutenberg, to pierwszy był

Laurens Janszoon Coster. Nie należy jednak zarzucać 

Jahannes Gutenbergowi plagiatu,opracował on i udoskonalił 

sposób konstruowania czcionek na nowo, zaczął stosować 

wymienną matrycę, zaprojektował własną prasę drukarską 

i… w 1455 wydrukował 42-wierszową Biblię, która wciąż 

jest niedoścignionym wzorem składu tekstu. Jest też zresztą 

pierwszą Europejską książką drukowaną.

Najważniejsze przy składzie jest zachowanie jednolitej 

szarości łamu. Między wyrazami nie powinny pojawić się 

białe wyrwy, jest to tym trudniejsze,im wiersz jest krótszy,

a w przypadku Biblii Gutenberga wiersze są bardzo krótkie... 

Aby zachować jednakowe i zbliżone do optymalnych odległości

wyrazowe Gutenberg wykorzystał różne warianty. Jego garnitur 

wersji znaków liczył 290 pozycji – były tam i pojedyncze znaki, 

i ligatury czy skróty. Kolejna rzecz to optyczne wyrównanie 

prawego marginesu, czyli niektóre znaki jak dywizy, kropki 

czy przecinki są nieco wysunięte w prawo, nie ma tu linii prostej. 

Co daje nam wrażenie, że łam jest równy.

Ewolucja czcionki, była pierwszym krokiem do upowszechnienia 

słowa pisanego, a także do tworzenia prób układu strony, który

wynikał z właściwości tamtejszych pras drukarskich czy matryc 

do odlewania czcionek, popularne stało się też stosowanie łamów, 

pewnie w ten sposób łatwiej było ustawić czcionki. Teksty przestały

być tak bogato zdobione, choć niektóre wciąż dekorowano i wykańczano 

ręcznie. Po prostu prasie drukarskiej zawdzięczamy możliwość 

masowego produkowania książek.

J.